Պատմություն

Տափի բերդը եղել է միջնադարյան Հայաստանի Ուրծ գավառի համանուն գյուղաքաղաքի ամրոցը: Ուրծ գավառի մասին առաջին հիշատակությունը վերաբերվում Է վաղ միջնադարին: Համաձայն հայ պատմիչներ Եղիշեի և Ղազար Փարպեցու, Ուրծ գավառը V դարում պատկանել է Ուրծյաց իշխանական տոհմին, իսկ Ուրծյաց իշխան Ներսեհը մասնակցել է Վարդանանց պատերազմին և եղել Վասակ Մամիկոնյանի զինակիցը:

Տափի բերդի կառուցման վերաբերյալ հստակ տեղեկություն չկա: Պահպանված արձանագրությունները վերաբերվում են XIII դարին և դրանից հետո: Հատկանշական է, որ ամրոցի եկեղեցում 1496թ. գրվել է Սաղմոսարան։
Ամրոցի ծագումը կապում են X դարի հայտնի հայ իշխան և զորավար Գևորգ Մարզպետունու հետ և ենթադրվում է, որ ամրոցը կառուցվել է X դարում: Այն հաճախ անվանում են Գևորգ Մարզպետունու ամրոց:

Ամրոցը կառուցվել է միջնադարյան Ուրծ բնակավայրի եզրին, բարձրունքի վրա, իսկ բնակավայրը փռված է եղել ամրոցից ներքև՝ հարթավայրում: Շրջակայքում պահպանվել են Ուրծ բնակավայրի շինությունների փոքրաթիվ ավերակներ: Բարեբախտաբար ամրոցը պահպանվել է համեմատաբար լավ վիճակում և հանդիսանում է Հայաստանի փոքրաթիվ կանգուն ամրոցներից մեկը: 2008-2009թթ. ամրոցը մասնակիորեն պեղվել է, վերականգնվել են վնասված պարիսպնորը և եկեղեցին: 2024թ. պեղումները վերսկսվել են:

Ճարտարապետություն

Տափի բերդը երեք կողմից շրջապատված է Կոտուցի լեռներով և զարմանալիորեն ներդաշնակ է շրջակա բնությանը: Այն կառուցված է կավաշաղախով և շրջական ժայռերից բերված կոպտատաշ քարերով: Ամրոցը շրջապատված է ուղղանկյուն հատակագծով պարիսպներով, իսկ պարիսպների չորս անկյունները ուժեղացված են շրջանաձև աշտարակներով: Պարիսպների երկայնքով կառուցված են տարբեր նշանակության շինություններ, որոնք ամրոցի կայազորի համար ծառայել են որպես զորանոց, պահեստ, ախոռ և այլն:

Եկեղեցի

Ամրոցի ներսում գտնվում է XIII դարում կառուցված երկթեք տանիքով փոքրիկ եկեղեցին: Այն կառուցված է սպիտակ ֆելզիտի քարերով: Եկեղեցու պատին կա 1256թ. արձանագրության, որի մեջ նշվում է «Տափ» տեղանունը: Այստեղից էլ ծագում է ամրոցի անվանումը: